Gözün Embriyonik Gelişimi


Göz yü­zey ek­to­der­mi, nö­ral ek­to­derm ve me­zo­derm­den ge­li­şir. Nö­ral krest hüc­re­le­ri de gö­zün ge­li­şi­mi­ne bü­yük oran­da kat­kı­da bu­lu­nur­lar. Al­tı haf­ta­lık em­bri­yo­da göz do­ku­la­rı ve be­yin di­ğer sis­tem­le­re gö­re da­ha ile­ri ge­li­şim aşa­ma­sı­na ulaş­mış­lar­dır. Bu ne­den­le ilk tri­mes­ter­de­ki te­ra­to­je­nik fak­tör­ler okü­ler ge­li­şi­mi cid­di ola­rak et­ki­ler.

Birinci Ay

Bi­rin­ci ayın so­nu­na doğ­ru (22. gün) göz ilk ola­rak ön­be­yi­nin iç kıs­mın­da iki kü­çük çu­kur­luk ola­rak far­ke­di­lir. Bu çu­kur­luk­lar gi­de­rek ge­niş­le­ye­rek op­tik ve­zi­kü­lü oluş­tu­rur­lar. Nö­ral krest hüc­re­le­ri ta­ra­fın­dan çev­re­le­nen op­tik ve­zi­kül 27. gün­de yü­zey ek­to­der­mi­ne de­ğe­rek bu ala­nın lens pla­ğı ola­rak fark­lı­laş­ma­sı­nı sağ­lar. Otu­zun­cu gün­de ise hem lens pla­ğı hem de op­tik ve­zi­kül­de ge­ri­ye doğ­ru bir çö­kün­tü (in­va­ji­nas­yon) baş­lar.

Op­tik ve lens ve­zi­kül­le­ri­nin in­va­ji­nas­yo­nu ikin­ci ay­da ta­mam­la­nır. Op­tik ve­zi­kü­lün alt kıs­mın­da ön be­yi­ne ka­dar uza­nan ve em­bri­yo­nik ya­rık ola­rak bi­li­nen bir çö­kün­tü olu­şur. Em­bri­yo­nik ya­rık ken­di vas­kü­ler sis­tem­le­ri ge­li­şin­ce­ye ka­dar göz içi ya­pı­la­rı­nın bes­len­me­sin­den so­rum­lu olan hyaloid ar­te­rin ge­çi­şi­ne izin ve­rir. Gö­re­vi­ni ta­mam­la­yan em­bri­yo­nik ya­rık 5. ve 7. haf­ta­lar ara­sın­da ek­va­tor böl­gesin­den baş­la­ya­rak ka­pa­nır. Bu ka­pan­ma­nın ye­ter­siz ol­ma­sı ko­lo­bom ola­rak bi­li­nen kon­je­ni­tal ano­ma­li­ye ne­den olur.

İkinci Ay

İkin­ci ay­da, re­ti­na hüc­re­le­ri nük­le­er ve mar­ji­nal zon­lar ha­lin­de fark­lı­la­şır. Re­ti­na pig­ment epi­te­lin­de pig­ment gra­nül­le­ri be­li­rir, gang­li­yon hüc­re­le­ri­nin ak­son­la­rı op­tik si­ni­re ula­şır. Lens epi­tel hüc­re­le­ri­nin pro­li­fe­ras­yo­nuy­la olu­şan pri­mer lens lif­le­ri lens ve­zi­kü­lü ka­vi­te­si­ni dol­du­rur. Hya­lo­id sis­te­mi avas­kü­ler olan se­kon­der vit­re­us sa­rar. Op­tik ve­zi­kü­lü çev­re­le­yen nö­ral krest hüc­re­le­rin­den ko­ro­id da­mar­la­rı ge­li­şir. Kor­ne­a epi­te­li ile lens ara­sı­na gö­çen nö­ral krest kay­nak­lı me­zen­ki­mal hüc­re­ler­den kor­ne­a en­do­te­li ve stro­ma­sı olu­şur. La­te­ral rek­tus ve su­pe­ri­or ob­lik kas­la­rı­nın pri­mor­di­ala­rı be­li­rir. Yü­zey ek­to­der­min­den ka­pak kat­lan­tı­la­rı ge­liş­me­ye baş­lar.

Üçüncü Ay

Üçün­cü ay­da re­ti­na­da fo­to­re­sep­tör hüc­re­le­ri­nin ön­cü­le­ri mey­da­na ge­lir. Nö­ral krest hüc­re­le­ri­nin yo­ğun­laş­ma­sıy­la skle­ra olu­şur. Op­tik ve­zi­kü­lün ön kıs­mın­da­ki nö­ro­ek­to­derm ve nö­ral krest kay­nak­lı hüc­re­ler­den siliyer ci­sim ge­li­şir. Lens ek­va­to­run­da­ki hüc­re­ler­den kay­nak­la­nan se­kon­der lens lif­le­ri nük­le­er bir yay şek­lin­de pri­mer nük­leu­su sa­rar. Kor­nea­da kol­la­jen sen­te­zi­nin baş­la­ma­sıy­la kor­ne­a ka­lın­la­şır. Alt ve üst göz­ka­pa­ğı kat­lan­tı­la­rı kar­şı­la­şa­rak bir­bi­riy­le bir­le­şir.

Dördüncü Ay

Dör­dün­cü ay­da op­tik disk hi­za­sın­da hyaloid ar­ter­den ge­li­şen pri­mi­tif da­mar­lar re­ti­na si­nir li­fi ta­ba­ka­sı­na gi­rer. Hya­lo­id sis­tem ise reg­re­se ol­ma­ya baş­lar. Aköz hü­mö­rün sen­te­zin­den so­rum­lu olan siliyer pro­ses­ler ile dre­na­jı­nı sağ­la­yan tra­be­ku­lum ve Schlemm ka­na­lı ge­liş­me­ye baş­lar.

Beşinci Ay

Be­şin­ci ay­da fo­to­re­sep­tör iç seg­ment­le­ri ve ko­ro­id kat­man­la­rı olu­şur. Ön ka­ma­ra açı böl­ge­sin­de tra­be­ku­lum ka­na­li­ze ol­ma­ya de­vam eder. Kor­ne­a ve kon­jonk­ti­va­yı ke­ra­ti­ni­zas­yon­dan ko­ru­mak ama­cıy­la üçün­cü ay­da bir­bi­riy­le bir­le­şen alt ve üst göz­ka­pa­ğı tek­rar ay­rı­lır.

Altıncı Ay

Al­tın­cı ay­da gangliyon hüc­re­le­ri ma­ku­la­da yo­ğun­la­şır. İris di­la­ta­tör ka­sı mey­da­na ge­lir. Ko­ro­id ge­li­şi­mi bü­yük oran­da ta­mam­la­nır.

Yedinci Ay

Ye­din­ci ay­da fo­to­re­sep­tör dış seg­ment­le­ri mey­da­na ge­lir. Gang­li­yon hüc­re ta­ba­ka­sı­nın in­cel­me­siy­le fo­ve­a ma­ku­la­da bir çö­kün­tü ola­rak far­ke­di­lir. Ko­ro­id­de pig­ment sen­te­zi baş­lar. Siliyer ka­sın sir­kü­ler kom­po­nen­ti ge­liş­me­ye baş­lar.

Sekizinci Ay

Se­ki­zin­ci ay­da iris sfink­ter ka­sı mey­da­na ge­lir. Açı ele­man­la­rı­nın ge­li­şi­mi ta­mam­la­nır. Hya­lo­id sis­tem reg­re­se olmaya başlar. Op­tik ki­az­ma­dan baş­la­ya­rak dis­ta­le doğ­ru iler­le­yen op­tik si­ni­rin mi­ye­li­ni­zas­yo­nu la­mi­na krib­ro­za­ya ula­şır. Pu­pil­ler mem­bran re­zor­be olur. Re­ti­na da­mar­la­rı na­zal­de pe­ri­fe­re ulaş­mış­tır, tem­po­ral­de pe­ri­fe­re ulaş­ma­sı ise 1-2 ay son­ra ta­mam­la­nır. Vas­kü­la­ri­zas­yo­nun tam ola­rak ol­gun­laş­ma­sı do­ğum­dan son­ra 3-4 haftaya ka­dar de­vam eder. Bu ne­den­le ye­ni­do­ğan­da re­ti­na çe­şit­li ge­li­şim­sel bo­zuk­luk­la­ra kar­şı has­sas­tır.