Amb­li­yo­pi bir ve­ya iki göz­de gör­me az­lı­ğı olup halk ara­sın­da gör­me tem­bel­li­ği ola­rak bi­li­nir. Amb­li­yo­pi­nin ne­den­le­ri şa­şı­lık, ani­zo­met­ro­pi (iki gö­zün fark­lı kır­ma ku­su­ru ol­ma­sı), amet­ro­pi (kır­ma ku­su­ru) ve dep­ri­vas­yon­dur (gör­me uya­ra­nın­dan yok­sun ol­ma). Yu­ka­rı­da sa­yı­lan bir ve­ya bir­kaç et­ke­nin bir­lik­te bu­lun­ma­sı ne­de­niy­le re­ti­na­da ha­ya­lin net oluş­ma­ma­sı gör­me­nin hız­lı ge­liş­ti­ği be­bek­lik ve ço­cuk­luk yıl­la­rın­da amb­li­yo­pi ile so­nuç­lan­mak­ta­dır. Amb­li­yo­pi­nin ön­len­me­si ve bi­no­kü­ler gör­me­nin sağ­lan­ma­sı özel­lik­le nö­ral sis­te­min he­nüz es­nek ol­du­ğu ilk iki se­ne­de kri­tik önem ta­şı­mak­ta­dır. Amb­li­yo­pi te­da­vi­si­ne ne ka­dar er­ken baş­la­nır­sa o ka­dar iyi so­nuç alı­na­cak­tır.

Tam bir of­tal­mo­lo­jik mu­aye­ne­de her­han­gi bir or­ga­nik pa­to­lo­ji sap­tan­ma­ma­sı­na rağ­men gör­me­nin ar­tı­rı­la­ma­dı­ğı du­rum­da amb­li­yo­pi ta­nı­sı ko­nu­lur. Ge­nel­lik­le hiç­bir semp­to­ma yol aç­ma­dı­ğı için sa­de­ce ta­ra­ma­lar­da sap­ta­na­bi­lir. Be­bek­ler­de ışı­ğa ve­ya par­lak renk­li çar­pı­cı ci­sim­le­re bir göz­le fik­sas­yon olup di­ğer göz­le fik­sas­yon ol­ma­ma­sı fik­se et­me­yen göz­de amb­li­yo­pi var­lı­ğı ile il­gi­li bil­gi ve­re­bi­lir. Ter­cih­li ba­kış tes­ti (bkz bö­lüm 2) er­ken dö­nem­de gör­me kes­kin­li­ği ile il­gi­li bil­gi ve­re­bi­lir.

Amb­li­yo­pi top­lum­da yak­la­şık %2-4 sık­lık­la gö­rül­mek­te­dir. Bu ol­gu­la­rın ya­ka­lan­ma­sı için ge­liş­miş ül­ke­ler­de ço­cuk­la sö­zel ile­ti­şim ku­ru­la­bil­di­ği 4 ya­şın­da kreş­ler­de gör­me ta­ra­ma­la­rı baş­la­tıl­mak­ta­dır. Sa­kat­lık ya­ra­ta­bi­le­cek bir so­ru­nun or­ta­dan kal­dı­rı­la­bil­me­si için çok bü­yük bir ka­tı­lım ora­nıy­la tüm top­lu­mun ta­ran­ma­sı ge­re­kir. Amb­li­yo­pi te­da­vi­si­nin er­ken yaş­lar­da da­ha ba­şa­rı­lı ol­ma­sı ne­de­niy­le ül­ke­miz­de de kıs­men il­ko­kul­lar­da ya­pı­lan bu ta­ra­ma­la­rın da­ha er­ken yaş­ta ve yay­gın ola­rak uy­gu­lan­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Böy­le bir prog­ra­mın ya­ra­ta­ca­ğı mad­di kül­fet or­ta­da­dır. Top­lum ta­ra­ma­sı ye­ri­ne, as­lın­da ço­cuk­lar doğ­du­ğu gün­ler­de, 3-6 ay­da, 3 ve 5 ya­şın­da ins­pek­si­yon­la ano­ma­li, kır­mı­zı yan­sı­ma www.yaphuiyee.com tes­ti ile op­tik or­tam bu­la­nık­lı­ğı, Brück­ner tes­ti ile cid­di ref­rak­si­yon ku­su­ru ve ani­zo­met­ro­pi ve be­bek­ler­de fik­sas­yon tes­ti, 3 ya­şın­dan son­ra da eşel­ler ile gör­me yö­nün­den ai­le ve ço­cuk he­kim­le­ri ta­ra­fın­dan stan­dart ola­rak de­ğer­len­di­ril­me­li­dir.

Amb­li­yo­pi te­da­vi­sin­de ne­de­ne yö­ne­lik gi­ri­şim esas­tır. Gör­me­yi en­gel­le­ye­rek dep­ri­vas­yo­na yol açan pto­zis ve ka­ta­rakt gi­bi du­rum­lar te­da­vi edil­me­li­dir. Sık­lık­la et­ken ile­ri de­re­ce­de ref­rak­si­yon ku­sur­la­rı olup, bu du­ru­mun uy­gun göz­lük ve­ya kon­takt lens­ler­le dü­zel­til­me­si ge­re­kir. Bu te­mel yak­la­şım­lar has­ta­la­rın önem­li bir bö­lü­mün­de baş­ka gi­ri­şi­me ge­rek bı­rak­ma­dan amb­li­yo­pi­yi dü­zel­te­bi­lir.

Ref­rak­si­yon ku­su­ru­nun dü­zel­til­me­si­ni ta­ki­ben yak­la­şık 6 ay son­ra amb­li­yo­pi ha­la ye­ter­li dü­zel­me­diy­se ço­cu­ğa ge­nel­lik­le ka­pa­ma te­da­vi­si baş­la­tı­lır. Bu te­da­vi­de sağ­lam gö­ze gör­sel uya­rı gel­me­ye­cek şe­kil­de bir ya­pış­tı­rı­cı ile göz kaş ve ya­nak hi­za­sın­dan ka­pa­tı­lır. Ka­pa­ma sü­re­si 20 da­ki­ka ile tam gün ara­sın­da de­ğiş­mek­te olup amb­li­yo­pi­nin de­rin­li­ği ve has­ta­nın ya­şı­na gö­re ide­al yön­tem göz he­ki­mi ta­ra­fın­dan sap­ta­nır. Uzun sü­re­li ka­pa­ma te­da­vi­si kı­sa sü­re­li­ye gö­re da­ha hız­lı iyi­leş­me sağ­la­ma­sı­na rağ­men so­nuç­ta ula­şı­lan ba­şa­rı ay­nı­dır. Son ya­pı­lan çok mer­kez­li ça­lış­ma­lar 3-7 yaş gru­bun­da de­rin amb­li­yo­pi­de gün­de 6 sa­at, or­ta amb­li­yo­pi­de ise 2 sa­at ka­pa­ma­nın ço­ğu ol­gu­da ye­ter­li ol­du­ğu­nu gös­ter­miş­tir. Ka­pa­ma te­da­vi­si es­na­sın­da ya­kın­da­ki he­def­ler­le ça­lış­ma ya­pıl­ma­sı te­da­vi­nin ba­şa­rı­sı­nı ar­tır­mak­ta­dır. Ka­pa­ma te­da­vi­si­nin en son kaç ya­şa ka­dar et­ki­li ol­du­ğu bi­lin­me­mek­le be­ra­ber, ço­cuk­lar 12 ya­şa ka­dar te­da­vi­ye olum­lu ce­vap ver­mek­te, 13-17 yaş­la­rı ara­sın­da ise sa­de­ce da­ha ön­ce hiç te­da­vi ya­pıl­ma­mış­sa fay­da gö­re­bil­mek­te­dir­ler.

Ka­pa­ma te­da­vi­si es­na­sın­da cilt aler­ji­si­ni ön­le­mek için al­ler­ji yap­ma­yan bant­la­rın kul­la­nıl­ma­sı ge­re­kir. Göz­lük üze­rin­den ya­pı­la­cak ka­pa­ma­lar, ço­cuk­la­rın ko­lay­lık­la sağ­lam göz­le­riy­le kop­ya çe­ke­bil­me­le­ri ne­de­niy­le ar­zu edi­len ba­şa­rı­yı sağ­la­maz.

Ka­pa­ma te­da­vi­si özel­lik­le sos­yal kim­li­ği­ni ka­zan­mış ço­cuk­lar­da önem­li bir psi­ko­lo­jik bas­kı oluş­tu­ra­bi­lir. Bu du­rum­da ka­pa­ma te­da­vi­si­ne okul sa­at­le­ri dı­şın­da de­vam edi­le­bi­lir. Ka­pa­ma te­da­vi­si­nin et­ki­si­ni ar­tır­mak için ço­cu­ğun ya­kın­da oku­ma, bo­ya­ma ve­ya bil­gi­sa­yar oyun­la­rı ile uğ­raş­ma­sı des­tek­len­me­li­dir. Ço­cu­ğun ka­pa­ma te­da­vi­si­ne uyum sağ­lan­ma­sı için he­kim, ai­le ve ço­cuk ara­sın­da­ki iş­bir­li­ği çok önem­li­dir (Resim 11-79).